Η αυξανόμενη πίεση για καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, ο σχολικός εκφοβισμός και η επιρροή των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης στην καθημερινότητα των παιδιών, οδηγούν σε αυξανόμενα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης, ακόμη και από τις πρώτες τάξεις του σχολείου. Η πρόσβαση σε Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στα σχολεία είναι συχνά περιορισμένη, ενώ αρνητικές κοινωνικές εμπειρίες, συμβάλλουν σε μακροπρόθεσμα ψυχολογικά προβλήματα, τα οποία θα επηρεάσουν το άτομο και στην ενήλική του ζωή. Την ίδια στιγμή που η καθιστική ζωή των μαθητών, η διατροφή, ακόμη και το άγχος, δημιουργούν θέματα σωματικής υγείας, όπως για παράδειγμα η παιδική παχυσαρκία. Πρόκειται για μερικά από τα ζητήματα που απασχολούν το Κυπριακό Παρατηρητήριο Υγείας και Περιβάλλοντος Παιδιών, με τον καθηγητή δρα Κωνσταντίνο Χ. Μακρή, (Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΤΕΠΑΚ), να εξηγεί σε συνέντευξη που παραχώρησε στον «Π» ποια η μέχρι στιγμής δράση του Παρατηρητηρίου και ποιο το όραμα των εμπλεκόμενων φορέων.
Αυτούσια η συνέντευξη:
Πείτε μας δυο λόγια για το τι είναι και ποιο το όραμα και η αποστολή του Κυπριακού Παρατηρητηρίου Υγείας και Περιβάλλοντος Παιδιών.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία που υποστηρίζεται από το Υπουργείο Παιδείας και συντονίζεται από το Διεθνές Ινστιτούτο Κύπρου για την Περιβαλλοντική και Δημόσια Υγεία του ΤΕΠΑΚ μαζί με το Κέντρο Αριστείας για τη Βιοτράπεζα και Βιοϊατρική Έρευνα του Πανεπιστημίου Κύπρου και τους συνεργάτες μας. Ασχολείται με τη συστηματική παρατήρηση δεικτών υγείας και περιβάλλοντος παιδιών (π.χ., τρόπος ζωής, περιβάλλον στο σπίτι/σχολείο) δημοτικής εκπαίδευσης. Το όραμά μας είναι η καθιέρωση μιας ερευνητικής υποδομής παγκόσμιας κλάσης που ειδικεύεται στην ανάπτυξη και εφαρμογή μοντέλων εξατομικευμένης πρόληψης με στόχο τη βελτίωση της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης και πρόβλεψης ρίσκου ασθενειών στα παιδιά. Η αποστολή μας είναι ο σχεδιασμός και εφαρμογή έρευνας με τα υψηλότερα πρότυπα ποιότητας, πρωτοκόλλων και δραστηριοτήτων εκπαίδευσης και ενημέρωσης στοχεύοντας σε βελτιωμένα μοντέλα πρόληψης και πρόβλεψης χρόνιων ασθενειών. Στο πλαίσιο της αποστολής μας διοργανώνουμε την Επετειακή 10η Παγκύπρια Ημερίδα Δημόσιας Υγείας στις 8-9 Οκτωβρίου 2024 με θέμα «Αναβαθμίζοντας τα σχολεία μας σε υγιή σχολεία για υγιή παιδιά» και στοχεύει στο να συγκεντρώσει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη για να διερευνήσουν τις προοπτικές βιώσιμων πρωτοκόλλων πρόληψης και βελτίωσης της υγείας των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον. Ζητήματα όπως παιδική παχυσαρκία και παράγοντες ρίσκου, δηλαδή ο καθιστικός τρόπος ζωής, θέματα διατροφής, περιβαλλοντικοί κίνδυνοι για την υγεία, προβλήματα ψυχικής υγείας των παιδιών όπως στρες και άγχος, κοινωνική απομόνωση και εκφοβισμός, είναι μερικά από τα ζητήματα με τα οποία θα ασχοληθούμε.
Να δούμε λίγο το θέμα της ψυχικής υγείας των παιδιών. Τι είδους επιπτώσεις μπορεί να επιφέρει το άγχος και οι αρνητικές εμπειρίες στο σχολείο; Μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στην κατάθλιψη;
Η αυξανόμενη πίεση για καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο, ο εκφοβισμός και η επιρροή των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης έχουν οδηγήσει σε αυξανόμενα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης μεταξύ των παιδιών σχολικής ηλικίας. Η πρόσβαση σε πόρους ψυχικής υγείας στα σχολεία είναι συχνά περιορισμένη. Οι αρνητικές κοινωνικές εμπειρίες στα σχολεία, όπως ο εκφοβισμός, ο αποκλεισμός και η πίεση των συνομήλικων, συμβάλλουν σε μακροπρόθεσμα ψυχολογικά προβλήματα και συναισθηματική δυσφορία. Τέλος, θα δώσουμε έμφαση στα θέματα κλιματικής αλλαγής και περιβαλλοντικής συνείδησης στην υγεία και ευημερία των παιδιών.
«Υγιή σχολεία υγιή παιδιά» είναι το σύνθημα του ΠΟΥ. Πώς ορίζετε το «υγιή σχολεία» και με βάση τα στοιχεία που έχετε στη διάθεσή σας, πόσο «υγιή» είναι τα κυπριακά σχολεία;
Η έννοια του υγιούς σχολείου αναδεικνύει τη σημασία συμπερίληψης όλων των πτυχών της σχολικής ζωής και όλους τους παράγοντες, πόρους, πολιτικές υγείας και περιβάλλοντος μαζί με υποδομές και σχολικά περιβάλλοντα που υποστηρίζουν ένα ολιστικό πλαίσιο μάθησης, συνεργασίας και εργασίας για μαθητές εκπαιδευτικούς και γονείς.
Ποια είναι τα βασικά μέτρα που θεωρείτε ότι πρέπει να ληφθούν άμεσα προκειμένου να πετύχουμε πιο «υγιή σχολεία»;
Γενικότερα μπορούμε να πούμε ότι τα κυπριακά σχολεία ασχολούνται με θέματα υγείας αλλά συνήθως το θέμα εξαντλείται στους κανονισμούς που διέπουν θέματα υγείας μαθητών ή διδασκαλία θεμάτων αγωγής υγείας. Όσον αφορά τώρα μέτρα, εισηγήσεις προς τους αρμόδιους φορείς για να βελτιωθούν οι συνθήκες εντός των σχολικών μονάδων, αυτό είναι κάτι που θα το δούμε και μέσα από τη διημερίδα. Στόχος της εξάλλου είναι και το να συγκεντρώσει όλα τα εμπλεκόμενα μέρη για να διερευνήσουν τις προοπτικές βιώσιμων πρωτοκόλλων πρόληψης και βελτίωσης της υγείας των παιδιών στο σχολικό περιβάλλον.
Θεωρείτε ότι γενικότερα ως κοινωνία είμαστε ευαισθητοποιημένοι στον βαθμό που πρέπει σε θέματα που αγγίζουν την υγεία των παιδιών;
Η κυπριακή κοινωνία είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη με θέματα υγείας παιδιών και με θέματα που άπτονται του σχολικού περιβάλλοντος. Είναι σημαντικό όμως όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να συνεργαστούν και να βρουν κοινά σημεία επαφής βασισμένα σε μια ολιστική προσέγγιση για τη σχολική υγεία, η οποία προάγει τη σύμπραξη φορέων παιδείας και υγείας προς όφελος των παιδιών και νέων μας. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού μαζί με τον επαγγελματία υγείας στην προαγωγή υγείας στο σχολικό σύστημα είναι ύψιστης σημασίας και η συνεχή επιμόρφωσή του σε ένα πλαίσιο προαγωγής της υγείας θεωρείται βέλτιστη πρακτική, σε ένα πλαίσιο επικαιροποίησης του μοντέλου σχολικής υγείας.
